Важное место в жизни крестьянина в Беларуси занимал дом. Здесь он жил со своей семьей, воспитывал детей, передавал все лучшее в наследство. В XIX в. курный дом уступает место белому, где появляется печь, которая имеет трубу. Печь есть и в нашем музее. Она обогревала дом, и в ней готовили еду. Печь разжигали каждый день. Варили несколько чугунов картофеля для свиней и несколько с блюдами для семьи. Чугунок с водой стоял в печи целый день, так как теплая вода всегда была нужна. Зимой под печью держали кур. На печи обычно спал самый старший человек в семье - дедушка или бабушка. В углу у печки стояли кочерга, сковородник, метла, лопата для того, чтобы доставать свежевыпеченный хлеб. Под рукой у хозяйки были весы, для того, чтобы взвешивать. Наши предки были очень рациональными людьми, все применяли для ведения хозяйства. Вот магазин от немецкого пулемёта. Его применяли для того, чтобы переносить угольки, когда огонь в печи хозяйка не досмотрела. Спички стоили очень дорого, обычную спичку делили на четыре части. Когда костер в печи гас, хозяйка шла к соседям и брала угольки, клала их вот в такую железную тару и относила домой. Идя домой, была уверена, что ветер не перебросит искорку на соломенные крыши домов. В моих руках очень интересное приспособление - это кульбака (трость). Старик, если устал во время ходьбы, мог воткнуть ножкой в землю, или снег, раскрыть ее и сесть, чтобы немного отдохнуть. Корыто (ночёвки). Самая необходимая вещь для хозяйки. В таких корытах стирали белье, кормили поросят и кур, даже месили тесто. Жалязка (утюг), качалка - гладили одежду и белье. В нашей экспозиции есть интересный утюг, он очень маленький, но тяжелый. Такой утюг ставили на угли, нагревали, а затем гладили маленькие детали одежды. Вот посмотрите на эту корзину. Такой шли ловить рыбу на Зельвянку. Все было продумано. Большая рыба оставалась в корзине, а маленькая, даже которая случайно оказалась в ней, могла свободно отсюда ускользнуть. Рядом с печью прикреплена полка. На полке хранили посуду, обычно она была деревянная или глиняная. В кувшине хранили молоко. Кувшины ещё были предназначены для масла, солода. Под полкой находятся орудия труда, которые использовал крестьянин в своих повседневных заботах. Ступа - в ней разминали картофель, зерно. Бойка - взбивали масло. Хозяйка шла доить коров и брала с собой подойник. Дежка - в ней замешивали тесто. С такой корзиной шли в лес за ягодами. Пряник - использовали и для мытья белья. Цепью молотили рожь, ячмень, пшеницу. Рядом находится шуфель. Деревянный молоток - чака - необходим для того, чтобы изготовлять деревянные орудия труда. Таким молотком изготовляли сани, бочки, столы. Железный молоток здесь не использовался, так как мог расколоть деревянное изделие. Кайло (кирка) - им дробили камни. Ткачество занимало важное место в жизни женщины. Неслучайно, когда девушка не умела прясть и ткать, ее никто не взял бы замуж. В музее представлены орудия труда для ткачества: коловрат, мотовила, челноки, прялка. Самыми распространенными были льняные ткани. Чтобы получить волокно, необходимо было лён очистить, для этого использовали гребень. Затем на тернице очищали волокно. Красный угол - это главное место в избе, где вешали иконы, стоял накрытый скатертью стол. За столом у стены укреплялись лавы. В этой комнате собрана древняя крестьянская мебель. На углу стоит стол, сделанный из одной доски. Такие столы делали в XIX в. За таким столом собиралась вся семья, не только, чтобы позавтракать или поужинать, но чтобы и обсудить дела. Наш народ всегда любил все красивое. В доме всегда было и много полотенец, покрывал, ковров. А вот небольшие сундучки и большой сундук - в таких девушка складывала приданое и готовилась к будущей свадьбе. Рядом со столом стоит хозяйка. Она одета в праздничную одежду. На ней платок (казьмяровка). В колыбели лежит младенец. Это летний вариант колыбели, такую брали в поле. Ставили три рогатины, подвешивали люльку, накрывали дерюжкой. Обувь также стоила очень дорого. В нашей экспозиции представлены лапти, сплетенные из соломы. Они служили человеку 2-3 дня. Использовали их во время жатвы. Есть у нас и лапти, сделанные из лыка липы. Самые богатые носили сапоги. Для того, чтобы снять сапоги, было придумано специальное устройство. Человек становился одной ногой на конец устройства, а другую вставлял в отверстие и так снимал обувь. Вот - постолы. Носили их поздней осенью, или ранней весной. Простолы делали из кожи, во время войны - с резины автомобильных шин .Обязательно обвязывали ноги портянками. Лапа - предназначалась для того, чтобы ремонтировать обувь.
Важнае месца ў жыцці селяніна на Беларусі займала хата. Тут ён жыў са сваёй сям’ёй, выхоўваў дзяцей, перадаваў усё лепшае ў спадчыну. У XIX ст. курная хата выцясняецца белай - з печчу, якая мае комін. Печ есць і ў нашым музеі. Яна абагравала хату, і ў ёй варылі ежу. Печ палілі кожны дзень. Варылі некалькі чыгункоў бульбы для свіней і некалькі са стравамі для сям’і. Чыгунок з вадой стаяў у печы цэлы дзень, бо цёплая вада заўсёды была патрэбна. Зімой пад печчу трымалі курэй. На печы звычайна спаў самы старэйшы чалавек у сям’і - дзядуля ці бабуля. У кутку каля печы, стаялі чапяла, мятла, лапата для таго, каб даставаць свежавыпечаны хлеб. Пад рукой у гаспадыні быў бязмен, для таго, каб узважваць. Нашы продкі былі вельмі рацыянальнымі людзьмі, усё прымянялі для вядзення гаспадаркі. Вось магазін ад нямецкага кулямёта. Яго прымянялі для таго, каб пераносіць вугольчыкі, калі агонь у печы гаспадыня не дагледзела. Запалкі каштавалі вельмі дорага, звычайна запалак дзялілі на чатыры часткі. Калі вогнішча ў печы гасла, гаспадыня ішла да суседзяў і брала вугольчыкі, клала іх вось у такую жалезную тару і адносіла дамоў. Ідучы дамоў, была ўпэўнена, што вецер не перакіне іскарку на саламяныя стрэхі дамоў. У маіх руках вельмі цікавае прыстасаванне - гэта кульбака. Стары чалавек, калі стаміўся падчас хадзьбы, мог уваткнуць кульбаку ў зямлю, ці снег, раскрыць яе і сесці, каб крыху адпачыць. Карыта пад назвай "начоўкі", ці "ночвы". Самая неабходная рэч для гаспадыні. У такіх начоўках мылі бялізну, кармілі парасятак і курэй, нават мясілі цеста. Жалязка (прас), качалка - прасавалі адзенне і бялізну. У нашай экспазіцыі ёсць цікавы прас, ён вельмі маленькі,але цяжкі. Такі прас ставілі на вуголлі, награвалі, а затым прасавалі маленькія дэталі адзення. Вось паглядзіце на гэты кашэль. 3 такім кашалём ішлі лавіць рыбу на Зальвянку. Усё было прадумана. Вялікая рыбіна заставалася ў кашалі, а маленькая, нават якая выпадкова апынулася ў гэтым кашалі, магла свабодна адсюль выслізнуць. Побач з печчу прымацавана паліца. На паліцы захоўвалі посуд, звычайна ён быў драўляны, гліняны. У збанах захоўвалі малако. Глякі былі прадназначаны для алею, соладу. Пад паліцай знаходзяцца прылады працы, якія выкарыстоўваў селянін у сваіх паўсядзённых клопатах. Ступа - у ёй разміналі бульбу, зерне. Бойка - збівалі масла. Гаспадыня ішла даіць каровы і брала з сабою даёнку. Дзежачка- у ёй разводзілі цеста. 3 такім кошыкам ішлі ў лес за ягадамі. Пранік- выкарыстоўвалі і для мыцця бялізны. Цэп - ім малацілі жыта, ячмень, пшаніцу. Побач знаходзіцца шуфель. Драўляны малаток - чака - неабходны для таго, каб вырабляць драўляныя прылады працы. Такім малатком выраблялі сані, бочкі, сталы. Жалезны малаток тут непрыемлімы, так як мог раскалоць драўляны выраб. Кайло - выкарыстоўвалі для таго, каб драбіць камяні. Ткацтва займала важнае месца ў жыцці жанчыны. Невыпадкова, калі дзяўчына не ўмела прасці і ткаць, яе ніхто не ўзяў бы замуж. У музеі прадстаўлены прылады працы для ткацтва: калаўротак, матавіла, чаўнакі, цэўкі. Самымі распаўсюджанымі былі льняныя тканіны. Каб атрымаць валакно, неабходна было лён ачысціць ад трасцы, для гэтага выкарыстоўвалі грэбень. Затым з дапамогай церніцы трапачом абівалі астаткі трасцы. Чырвоны кут- гэта галоўнае месца ў хаце, дзе вешалі абразы і стаяў засланы абрусам стол. За сталом каля сцяны мацаваліся ці стаялі лавы. У гэтай хаце сабрана старажытная сялянская мэбля. На покуце стаіць стол, зроблены з адной дошкі. Такія сталы рабілі ў XIX ст. За такім сталом збіралася ўся сям’я, не толькі, каб паснедаць ці павячэраць, але каб і абмеркаваць справы. Наш народ заўсёды любіў усё прыгожае. У хаце заўсёды бало шмат ручнікоў, посцілак, дываноў. А вось невялічкія сундучкі і вялікі куфар, у якіх дзяўчына складвала пасаг і рыхтавалася да будучага вяселля. Побач са сталом стаіць гаспадыня. Яна апранута ў святочнае адзенне. На ёй хустка - казмяроўка. У калысцы ляжыць дзіцятка. Гэта летні варыянт калыскі, яе бралі ў поле. Ставілі тры рагаціны, падвешвалі калыску, накрывалі радзюжкай. Абутак таксама каштаваў вельмі дорага. У нашай экспазіцыі прадстаўлены лапці, сплеценыя з саломы. Яны служылі чалавеку 2-3 дні. Выкарыстоувалі іх падчас жніва. Ёсць у нас і лапці, зробленыя з лыка ліпы. Самыя багатыя насілі боты. Для таго, каб зняць боты, была прыдумана спецыяльная прылада. Чалавек станавіўся адной нагой на канец прылады, а другую ставіу ў адтуліну і так здымаў абутак. Вось - пасталы. Насілі іх позняй восенню, ці ранняй вясной. Абавязкова абвязвалі ногі аборамі. Пасталы рабілі са скуры, падчас вайны з пратэктара шын. Лапа, прызначалася для таго, каб рамантаваць абутак.
The
house took an important place in the life of a peasant in Belarus. It was the
place where his family lived, the place where his children were brought up and
inherited everything he owned.
In
the XIX century a Smoky stove with a chimney appeared in so called “Kurnyi”
house. We’ve got such a Smoky stove in our museum too. It was used every day
for heating a house and for cooking a meal.
People
cooked potato for pigs and some dishes for themselves in iron casts. An iron
cast full of warm water was always on the Smoky stove in order to use through
the day long.
In
winter time people kept their hens under the Smoky stove.
There
was a tradition to sleep on the Smoky stove. Usually it was the oldest member
of the family – a grandfather or a grandmother.
In
the corner of the Smoky stove you could find a poker, a dovetail and a broom.
There was also a shovel to get out baked bread. The hostess of the house had a
spring balance to weigh something.
Our
ancestors used a lot of different things for housekeeping. For example, they
used a machine-gun tape box to carry burning coals from house to house. When
the fire occasionally died the hostess of the house went to a neighbouring
house and put some burning coals into her machine-gun tape box. While returning
home she was sure that the wind wouldn’t throw a spark on the thatched roofs.
At that time matches were very expensive and people sometimes divided one match
into 4 parts.
In
our museum there is an interesting device – a cane (“kulbaka”). Old people used
it while walking around. This thing was also used for sitting on it while
having a rest.
One
of the most useful things in housekeeping was a tub (“koryto” or “nochyovki”)
to wash clothes, to feed pigs and chickens and even to make the dough.
The
iron (“zhalyazka”) was used to iron clothes and linen. People put it on the
coals and heat it before ironing. In our collection you can see a very small
but heavy iron. It was used to iron small details of clothing.
Have
a look at this thing. It’s a basket (“koshel”) for fishing in a local river
Zelvyanka. While catching a fish, big ones were left here, and small ones could
go away easily.
There’s
a shelf near a Smoky stove. People put wooden and clay dishes on the shelf. In
pitches they kept milk, butter and malt.
Different
tools for farming were kept under the shelf. For example, “stupa” (used to
smash potato and grain), “boika” (used to hammer butter), “podoinik” (used to
milk a cow), “dezhka” (used to make dough), this basket was used to pick
berries, “pryanik” (used to wash linen), a chain (used to thresh rye, barley
and wheat).
A
wooden hammer (“chaka”) was used to make wooden tools, sledges, barrels and
tables. An iron hammer was not used because it could split the woodwork. “Kailo” was used to crush stones.
Weaving
was an important part of a woman’s life. They said if a young girl couldn’t
spin or weave she wouldn’t get married. There are some tools for weaving in our
museum: a “kolovrodok”, a swift, shuttles and a “babina”. Linen cloth was the
most common one. The crest (“greben”) and the “ternitsa” were used to get the
fiber.
One
of the corners of the house was very important. In that corner there were icons
and a table covered with a cloth. Such tables were made in the XIX century.
There were some benches (“lava”) along the table. All members of the family
gathered around the table to have a meal and to discuss daily problems.
Belarusian
people have always loved beautiful things. There were a lot of towels,
bedspreads and carpets in the house. You can see a small wooden trunk for a
young girl to keep her things for a future wedding.
Look
at this statue of a hostess. She is dressed in festive clothes. On the head she
has a headscarf (“kazmyarovka”).
There
is a baby in the cradle. This is a summer kind of a cradle. This cradle was
taken while working in a field. People put three spears, hung a cradle and
covered it with a rug.
At
that time shoes were very expensive. In our collection there are shoes woven
from straw. A man could wear them for 2-3 days. He used them at harvest time.
We also have shoes made of linden bast. Rich people wore boots.
A
special device was invented to take the boots off. A man put one foot on the
end of the device and put the other foot into the hole to help to take the
boots off.
These
are “ postoly”. They were worn in the late autumn or early spring. They were
made from leather and during the war they were made of autotyres. People used
foot binding for feet.
This is a paw ( “lapa”) which was used to repair shoes.
